Inflamacioni dhe përgjigje inflamatore
Procesi inflamator është një sistem kompleks i përgjigjes qelizore që përcakton një sërë ngjarjesh biokimike të aktivizuara për të riparuar indet e dëmtuara. Përgjigjja inflamatore ose inflamacioni ndodh nëpërmjet prodhimit të klasave të shumta të molekulave të një natyre autakoid (substancë që gjeneron një përgjigje direkt në qelizën që e lëshon atë dhe/ose në qelizat fqinje) përgjegjëse për modifikimet biokimike të llojeve të ndryshme të nevojshme për izolimin dhe modifikimin e proceseve të reagimit ndaj agjentëve të dëmshëm.
Inflamacioni është një mekanizëm mbrojtës jo specifik, i cili përbën një përgjigje mbrojtëse ndaj një veprimi të dëmshëm të shkaktuar nga agjentë fizikë, kimikë dhe biologjikë, objektivi përfundimtar i të cilit është eliminimi i shkakut të dëmtimit qelizor dhe riparimi i vetë qelizës.
Dukuritë elementare, që përbëjnë përgjigjen inflamatore, përfshijnë vazodilatimin dhe rritjen e përshkueshmërisë, të cilat favorizojnë kalimin e lëngjeve dhe lëndëve ushqyese nga qarkullimi i gjakut në indin e dëmtuar; për më tepër, infiltrimi i leukociteve në zonën e lezionit përcakton eliminimin e strukturave molekulare të dëmtuara dhe metabolitëve të mbeturinave. Prandaj, inflamacioni shërben për të shkatërruar dhe kufizuar agjentin e dëmshëm, por në të njëjtën kohë shërben për të vënë në lëvizje një sërë mekanizmash që favorizojnë riparimin ose zëvendësimin e indit të dëmtuar. Për më tepër, gjeneron një ulje të dhimbjes, një kusht i domosdoshëm për të parandaluar që zona e dëmtuar t’i nënshtrohet stresit të mëtejshëm që mund ta dëmtojë atë më shumë.
Klinikisht, shenjat kryesore të inflamacionit janë: skuqje, ënjtje, nxehtësi, dhimbje, ndryshim funksional i zonës së inflamuar. Të gjitha manifestimet lokale të rritjes së vaskularizimit dhe përshkueshmërisë së indeve janë të nevojshme për riparimin e zonës së dëmtuar. Këto ngjarje aktivizohen nga prodhimi lokal i prostaglandinave, substanca të prodhuara nga acidi arachidonic.
Inflamacioni, megjithëse përfaqëson një proces riparues për trupin, nëse nuk kontrollohet mund të çojë në pasoja negative, si dhimbje dhe ndryshime të përhershme dhe të pakthyeshme të indeve; prandaj, në rastin e inflamacionit, shpesh përdoren barna për të lehtësuar simptomat e këtij procesi.
Barnat anti-inflamatore jo-steroide
Barnat që përdoren për trajtimin e inflamacionit quhen anti-inflamatorë. Një nga klasat kryesore të anti-inflamatorëve janë NSAIDs (ilaçe anti-inflamatore jo-steroide).
Pra, akronimi NSAID i referohet grupit të substancave me veprim antiinflamator, analgjezik dhe antipiretik me strukturë molekulare jo-steroide. Këto substanca konkurrojnë me acidin arachidonic në lidhjen e ciklooksigjenazës (COX), enzimës përgjegjëse për hapin e parë në prodhimin e molekulave të shumta të përfshira në procesin inflamator.
E ashtuquajtura kaskada e acidit arachidonic është baza e proceseve inflamatore, në fakt nga acidi arachidonic trupi prodhon të ashtuquajturat eikozanoidë: prostaglandina, prostaciklina, leukotriene dhe tromboksane. Këto substanca janë të përfshira në proceset e mbrojtjes dhe riparimit qelizor, për rrjedhojë ato prodhohen sa herë që një stimul i jashtëm (infeksion, dëmtim mekanik, stres termik ose kimik, etj.) tenton të dëmtojë një ind specifik.
NSAID-të janë mjeti kryesor mjekësor për të luftuar inflamacionin. Ato përdoren në fakt në trajtimin e patologjive reumatizmale dhe jo reumatizmale si artriti reumatoid dhe osteoartriti, por edhe tendiniti, bursiti dhe në çdo rast në të gjitha ato manifestime që prekin sistemin muskuloskeletor të mbështetur nga prania e fenomeneve inflamatore, për rrjedhojë edhe në rast të një dëmtimi që vjen nga praktika sportive.
Efektet anësore të abuzimit me NSAID
Përdorimi i tepërt i anti-inflamatorëve mund të çojë në disa efekte anësore, të tilla si:
- Dëmtime gastrike me ulçera të mukozave për shkak të prodhimit të reduktuar të prostaglandinave gastroprotektive;
- nefrit, funksion i reduktuar i veshkave dhe komplikime renale për shkak të flakjes së epitelit renal;
- dëmtimi i mëlçisë;
- pakësimi i grumbullimit të trombociteve dhe rrjedhimisht gjakderdhja për shkak të prodhimit të reduktuar të tromboksaneve;
- reaksione të mbindjeshmërisë ndaj NSAID-ve
Përdorimi dhe abuzimi i NSAID-ve në sport: pse?
Përdorimi i antiinflamatorëve në fushën sportive është absolutisht i justifikuar në trajtimin e dëmtimeve të shumta të shkaktuara nga praktika sportive. Në fakt, atletët i përdorin këto barna për të lehtësuar shqetësimin e shkaktuar nga trauma, për të reduktuar simptomat e inflamacionit të muskujve, tendinave dhe kyçeve.
NSAID-ët nuk bëjnë pjesë në klasat e substancave të ndaluara nga rregulloret anti-doping, prandaj atletët mund t’i përdorin ato pa marrë sanksione disiplinore. Këto substanca përdoren gjithashtu në mënyrë rutinore nga atletë profesionistë për të lehtësuar inflamacionin, lëndimet dhe dhimbjet akute të shkaktuara nga praktika sportive. Megjithatë, në shumë raste atletët i përdorin këto barna në mënyrë të gabuar dhe të papërshtatshme.
Terapia anti-inflamatore për shërimin e lëndimeve, e cila duhet ndjekur vetëm për 5 deri në 8 ditë, shpesh vazhdon për disa javë. Përdorimi i tillë i vazhdueshëm i zgjatur i anti-inflamatorëve shpesh shkakton efektet anësore të përshkruara më parë. Sidoqoftë, atleti përpiqet të shërohet shpejt nga dëmtimi në kurriz të shëndetit të pjesës tjetër të trupit.
Nga kërkimet e kryera në vende të ndryshme del qartë se ka një përdorim të gjerë, ndonjëherë të pajustifikuar, të NSAID-ve nga atletët. Shpesh atleti i përdor këto ilaçe pa u konsultuar me mjekun; kjo sjellje mund të çojë në terapi të papërshtatshme, të cilat mund të çojnë në abuzim dhe mund të çojnë në dëmtim të shëndetit.
Kjo praktikë shpesh provon se i mungojnë kërkesat mjekësore në lidhje me dozat e përdorura, kohëzgjatjen e trajtimit dhe përshtatshmërinë e përdorimit. E gjithë kjo mund të çojë lehtësisht në shfaqjen e efekteve të shumta anësore të përshkruara. Përdorimi i NSAID-ve është bërë aq i natyrshëm saqë efektet e shumta negative shpesh nuk merren parasysh dhe merren parasysh vetëm, për fat të keq, kur ato ndodhin.
Nëse efekti analgjezik është tashmë i dukshëm në orët pas marrjes së NSAID-it, situata në lidhje me veprimin anti-inflamator është shumë e ndryshme dhe më komplekse. Në fakt, disa javë terapi mund të jenë të nevojshme për të trajtuar inflamacionin që rezulton nga traumat dhe lëndimet, veçanërisht ato të shkaktuara nga praktika sportive. Rrjedhimisht, edhe ndërhyrja terapeutike zgjat tepër, duke sjellë dukshëm një rrezik më të madh të shfaqjes së efekteve anësore. Kjo situatë, shpesh e ndërlikuar nga mungesa e mbikëqyrjes mjekësore, është shpesh shkaku i abuzimit me këto barna.
Për më tepër, atletët përdorin gjithashtu anti-inflamatorë për të qenë në gjendje të konkurrojnë në kushte fizike më pak se optimale. Shumë atletë marrin NSAID për të qenë në gjendje të konkurrojnë ose thjesht të stërviten edhe në prani të dhimbjes, inflamacionit të kyçeve, traumave, etj. Kjo çon në një përdorim absolutisht të pasaktë të këtyre barnave që mund të çojë në dëmtime serioze për shëndetin: kryerja e aktivitetit fizik dhe madje edhe konkurrimi nën veprimin e NSAIDs redukton perceptimin e dhimbjes; për rrjedhojë, duke mos ndjerë shqetësimin e një dëmtimi të mundshëm, një atlet çohet në tendosje të tepërt të zonës së dëmtuar, duke rrezikuar përkeqësimin e situatës, pasi thjesht nuk ndjen efektet e inflamacionit, por nuk e ka zgjidhur ngjarjen. Në përgjithësi, një gjendje inflamatore nxit ndjesinë e dhimbjes sa herë që stresohet zona e inflamuar, ndërsa nën efektin e NSAID-ve dhimbja nuk perceptohet dhe atleti tendos zonën në fjalë, duke rritur kështu çrregullimin, i cili do të perceptohet sërish si i tillë kur efektet e barnave të zhduken.
Përdorimi i anti-inflamatorëve për të nxitur shërimin e lëndimeve, traumave, mavijosjeve, tendiniteve, etj., është i saktë nga pikëpamja terapeutike, megjithatë kryerja e përpjekjeve të mëtejshme fizike nën efektin e këtyre barnave çon në përkeqësimin e dëmtimeve ekzistuese.
Duhet shtuar gjithashtu se disa studime të vjetra kanë theksuar se si përdorimi i NSAID-ve mund të përmirësojë performancën e qëndrueshmërisë, nëpërmjet mekanizmave të panjohur ende, dhe kjo shpesh përfaqëson një arsye tjetër për abuzim me NSAIDs.
Një shpjegim i mundshëm për këtë efekt mund të supozohet se prostaglandinat veprojnë edhe në sistemin nervor qendror, në fakt duket se ato rrisin aktivitetin frenues gabaergjik të sistemit nervor, pra veprimin e antiinflamatorëve, duke ulur aktivitetin e sistemit gabaergjik, aktivizon sistemin nervor, duke rritur për pasojë aftësinë fizike të punës. Për më tepër, prostaglandinat e tipit E reduktojnë aktivitetin adrenergjik, për rrjedhojë veprimi i antiinflamatorëve, të cilët pengojnë çlirimin e këtyre prostaglandinave, mund të stimulojnë edhe sistemin nervor duke rritur aktivitetin adrenergjik. Këto efekte mund të ofrojnë përfitime të mundshme, edhe në drejtim të përmirësimit të aftësive fizike.
Abuzimi me NSAID nga atletët është, për arsyet e lartpërmendura, një praktikë shumë e zakonshme që mund të çojë në rreziqe të shumta shëndetësore. Për të shmangur këto rreziqe, është e rëndësishme të konsultoheni me një mjek përpara se të ndërmerrni ndonjë terapi me ilaçe.
Cilat janë përfitimet e ushtrimeve? Çfare të mirash të jep aktiviteti fizik ?