Përmbledhje
Hernia lumbare (ose hernia diskale lumbare) është një gjendje patologjike që konsiston në daljen, nga vendi i saj natyror, i nucleus pulposus që ndodhet brenda diskut ndërvertebral, i vendosur midis njërës vertebër dhe tjetrës.
Si rezultat i hernies në traktin lumbar ose lumbosakral të shtyllës kurrizore, krijohet një protruzion (zgjerim) i diskut ndërvertebral i cili ngjesh rrënjët nervore që dalin nga palca kurrizore për të shkuar në drejtim të gjymtyrëve të poshtme.
Hernia lumbare mund të jetë pasojë e drejtpërdrejtë e traumava që pëson shtylla kurrizore gjatë aktivitetit fizik, si pasojë e ngritjes së peshave ose, marrjes dhe mbajtjes së pozicioneve të gabuara gjatë ditës. Ngarkesat e shtuara në shtyllën kurrizore, humbja e elasticitetit të disqeve ndërvertebrale, spondiloza lumbare dhe përkeqësimi i strukturave osteoartikulare të shoqëruara me plakjen rrisin shanset për zhvillimin e një hernie diskale lumbare.
Simptoma kryesore është dhimbja e shpinës e cila tenton të rrezatojë drejt gjymtyrëve të poshtme dhe mund të kombinohet me dobësi, ndjesi shpimi gjilpërash dhe dëmtim të palcës kurrizore (mielopati).
Përveç një ekzaminimi mjekësor, për të konfirmuar praninë e një hernie lumbare dhe për të vlerësuar shtrirjen e saj, nevojiten radiografi dhe rezonancë magnetike, skanime CT të shtyllës kurrizore, elektromiografi dhe ekzaminime të tjera diagnostikuese.
Në shumicën e rasteve, mjafton t’i drejtoheni trajtimit konservativ (pushimi, fizioterapia dhe ilaçet). Megjithatë, nëse hernia është përgjegjëse për çrregullime gjithnjë e më serioze neurologjike dhe motorike dhe të tilla që komprometojnë performancën e aktiviteteve të përditshme, mund të indikohet operacioni.
Cfarë është hernia lumbare?
Hernia e mesit: për cfarë bëhet fjalë?
Hernia lumbare (ose hernia diskale e mesit) është një patologji mjaft e zakonshme e shtyllës kurrizore, e cila mund të prekë edhe të rinjtë. Grupmosha më e prekur është ajo 30-50 vjeç.
Hernia lumbare vjen si rezultat i daljes nga vendodhja e saj natyrore së bërthamës pulpose që gjendet brenda diskut ndërvertebral, i vendosur midis njërës vertebër dhe tjetrës,. Kjo strukturë thith dhe shpërndan në mënyrë uniforme sforcimet e marra gjatë jetë së përditshme, duke kryer një funksion “amortizues”.
Bërthama pulposus, e cila ndodhet ne qendër, përbëhet nga ind spongjoz dhe mbështillet nga kartilagu, duke formuar një unaz fibroze. Roli i kësaj të fundit është të mbajë diskun ndërvertebral të ankoruar në dy vertebrat e tij. Kur kjo e fundit dështon bërthama pulposus bie në kontakt me strukturat nervore të përfshira në kanalin vertebral (palca kurrizore dhe rrënjët nervore).
Unaza fibroze mund të deformohet nën shtytjen elastike të bërthamës pulposus duke krijuar kështu “hernie të përmbajtura” ose të thyhet, duke shkaktuar daljen e saj dhe duke krijuar “hernie të migruara”.
Shkaqet dhe Faktorët e Riskut
Hernia e mesit: cilët janë shkaqet kryesore?
Hernia lumbare vjen si pasojë e sforcimeve të veçanta që konsumojnë unazën fibroze dhe e pengojnë atë për tëmbajtur bërthamën (nucleus polposus) në vendin e saj natyral. Ndonjëherë disqet ndërvertebrale i kalojnë kufijtë e elasticitetit për shkak të punës sprovuese fizike dhe traumave të konsiderueshme, të cilave shpina pëson gjatë aktivitetit të jetë së përditshme, si pasojë e ngritjes së peshave ose për zakonin e pozicioneve të gabuara. Çrregullimi mund të jetë gjithashtu pasojë e drejtpërdrejtë e konsumimit të disqeve ndërvertebrale si pasojë e moshës, të shoqëruar me plakjen e strukturave osteoartikulare të shtyllës kurrizore.
Muskujt e shpinës dhe ligamentet e shtyllës kurrizore luajnë gjithashtu një rol të rëndësishëm në shfaqjen e problemeve: dobësimi dhe hollimi të cilit mund t’i nënshtrohen pengojnë mbajtjen e bërthamës pulposus në vendndodhjen e saj natyrore.
Faktoret e rrezikut
- Mbajtja e gjatë dhe e vazhdueshme e qëndrimeve të pasakta;
- Lëvizje joadekuate (të papritura dhe të menjëhershme ose të zgjatura në kohë)
- Sforcime të tepëruara dhe të pasakta në krahasim me atë që mund të përballojnë strukturat e shtyllës kurrizore lumbare;
- Lezioni i diskut ose trauma të tjera që përfshijnë shtyllën kurrizore lumbare (përfshirë frakturat vertebrale);
- Sëmundjet inflamatore (p.sh. artriti reumatoid) ose sëmundjet metabolike;
- Artroza e shtyllës kurrizore;
- Osteoporoza;
- Theksimi i lordozës ose kifozës lumbare, e cila mund të ndodhë gjatë periudhës së rritjes ose pas një ndryshimi postural si skolioza ose asimetri të tjera të shtyllës kurrizore.
Simptomat dhe komplikacionet
Hernia e mesit: si manifestohet?
Hernia lumbare mund të jetë shumë invaliduese: dalja e bërthamës pulposus nga disku ndërvertebral (unaza fibroze) mund të ngjesh rrënjët nervore që dalin nga po i njëjti kanal vertebral, duke shkaktuar dhimbje të forta, të cilat mund të kufizojnë edhe lëvizjet më të thjeshta. Dhimbja mund të jetë e përhapur ose e lokalizuar, në varësi të rajonit anatomik të prekur, mund të rrezatohet në pjesë të tjera të trupit (përshembull: gjymtyrët e poshtme).
Hernia lumbare përfshin dhimbje në pjesën e poshtme të shpinës (dhimbje mesi) dhe shpesh vazhdon në gjymtyrën e poshtme, kështu që mund të përfshijë edhe vithje, kofshë, këmbë dhe shputën (përshembull: dhimbje nga shiatiku).
Çfarë e përkeqëson dhimbjen?
Shpesh, dhimbja e lidhur me hernien e mesit përkeqësohet kur pacienti është ulur ose në këmbë për periudha të gjata kohore. Kollitja dhe teshtitja gjithashtu mund ta përkeqësojnë këtë simptomë. Anasjelltas, pozicioni i shtrirë në shpinë lehtëson dhimbjen e shkaktuar nga hernia lumbare.
Me cilat simptoma të tjera mund të shoqërohet hernia lumbare?
Dhimbja e mesit mund të shoqërohet me simptoma dytësore, të tilla si:
- Mpirje dhe ndjesi shpimi gjilpërash;
- Lodhje dhe dobësi e muskujve;
- Humbje e forcës në gjymtyrët e poshtme;
- Ngurtësia e kyçeve;
- Vështirësi në lëvizje;
- Ndjeshmëri e reduktuar e lëkurës, parestezi ose dizestezi;
- Një ndjesi djegieje ose ndjesi shpimi gjilpërash.
Komplikime të mundshme të hernies lumbare
Në disa raste të hernies lumbare mund të shfaqen çrregullime të ngjeshjes: në fazën e parë të karakterizuar nga shenja acarimi të strukturave nervore, shfaqen deficite ndjeshmërie dhe motorike. Prandaj mund të ndodhin dobësi muskulore, humbje të ndjeshmërisë, vështirësi motorike, mpirje dhe ndjesi shpimi gjilpërash të gjymtyrëve, deri në ataksi dhe dëmtime ishemike.
Me kalimin e kohës, proceset degjenerative të diskut të shtyllës kurrizore lumbaree mund të çojnë në radikulopati, mosfunksionim të zorrëve ose fshikëzës (veçanërisht urgjenca urinare) dhe shqetësime motorike.
Diagnoza
Hernia e mesit: Si vendoset diagnoza?
Vlerësimi i hernies lumbare kryhet në radhë të parë nga mjeku i përgjithshëm, konsultimi i të cilit pasohet nga një vizitë te mjeku reumatolog dhe/ose ortoped. Një analizë e karakteristikave të çrregullimit dhe çdo simptome shoqëruese është e nevojshme për të interpretuar këtë manifestim, për të kuptuar origjinën dhe ashpërsinë e tij, më pas për të vendosur protokollin e duhur terapeutik.
Për të hetuar shkaqet e hernies lumbare, para së gjithash, mjeku bën një sërë pyetjesh në lidhje me simptomat dhe historinë mjekësore personale, më pas i kërkon pacientit të përshkruajë qartë çrregullimin dhe korrelacionin me manifestimet e tjera shoqëruese. Pasi të ketë përfunduar mbledhja e të dhënave anamnestike, kryhet një ekzaminim fizik i kujdesshëm i rajonit të mesit për të konstatuar:
- Koha e fillimit dhe vendndodhja e saktë;
- Aktivitetet dhe metodat e përmirësimit dhe përkeqësimit;
- Karakteristikat e dhimbjes (të vazhdueshme, me ndërprerje, akute, etj.).
Gjatë ekzaminimit fizik, mjeku mund t’i kërkojë pacientit të kryejë lëvizje specifike.
Rezultatet e historisë mjekësore dhe ekzaminimit fizik ndihmojnë për të vendosur se cilat teste të mëtejshme janë të nevojshme për të përcaktuar shtrirjen e hernisë lumbare dhe për të planifikuar trajtimin më të përshtatshëm dhe efektiv. Testet që mund t’ju ndihmojnë të kuptoni më mirë shkaqet e hernies lumbare mund të përfshijnë rrezet x dhe skanimet MRI ose CT të shtyllës kurrizore.
Trajtimi
Hernia lumbare: çfarë terapie parashikohet?
Në shumicën e rasteve, për të lehtësuar dhimbjet e shpinës mjafton të drejtoheni në një trajtim konservativ që përfshin: pushim funksional, terapi rehabilitimi fizik (fizioterapi) dhe medikamente.
Për të kufizuar kohëzgjatjen dhe shpeshtësinë e episodeve të dhimbshme të shkaktuara nga hernia lumbare, është gjithashtu e mundur që të përdoren disa masa paraprake, si p.sh.
- Shmangni mbingarkesat, traumat dhe lëvizjet shumë të papritura;
- Përpiquni të mbani qëndrimin e duhur;
- Mbani një peshë të shëndetshme ose humbni peshë kur e teproni.
Aktiviteti i rregullt fizik është po aq i rëndësishëm për menaxhimin e hernies lumbare, pasi mund të ndihmojë në forcimin e muskujve dhe ruajtjen e funksionit të kyçeve.
Fatkeqësisht, jo të gjitha gjendjet patologjike në origjinë të hernies lumbare mund të kurohen, pasi ato janë degjenerative dhe/ose progresive, por mund të mbahen nën kontroll ose të lehtësohen nga pikëpamja simptomatologjike.
Kur hernia shkakton çrregullime gjithnjë e më serioze neurologjike dhe motorike dhe të tilla që komprometojnë performancën e aktiviteteve të përditshme, mund të indikohet qasja kirurgjikale, si diskektomia, dekompresimi ose lloje të tjera ndërhyrjesh. Kirurgjia mund të zvogëlojë simptomat e hernisë lumbare në shumicën e njerëzve që kanë shenja të dukshme të ngjeshjes së një nervi (indikacioni kryesor për këtë lloj trajtimi), si dhe dhimbje rrezatuese.
Kur indikohet operacioni?
Në rastin e hernies lumbare, operacioni kryhet në përgjithësi kur ka një shtypje të palcës kurrizore ose rrënjëve nervore në mënyrë që të prodhojë një përkeqësim progresiv të pamjes klinike, pavarësisht respektimit të një programi rehabilitimi të përshtatur për pacientin.
Mjeku juaj mund të rekomandojë kirurgji në rastet e mëposhtme:
- Pacienti ka probleme në ecje ose në këmbë për shkak të dobësisë së muskujve;
- Trajtimi konservativ, si mjekimi ose fizioterapia, nuk arrin të përmirësojë simptomat pas gjashtë javësh;
- Një fragment i bërthamës pulposus del nga disku ndërvertebral duke shtypur një nerv në kanalin kurrizor;
- Dhimbja që rrezaton nga vithet në këmbë, krahë ose gjoks është shumë e fortë për t’u toleruar.
Ozonoterapia
Në disa raste të përzgjedhura, terapia me ozon mund të merret në konsideratë për trajtimin e hernies lumbare. Ozonoterapia bazohet në injektimin e një përzierje të gaztë oksigjen-azoti direkt në hernien e diskut (intradiskal) dhe në zonën përreth (paravertebrale), për të stimuluar procesin e shërimit. Terapia kërkon afërsisht dhjetë seanca, secila prej disa minutash, nën anestezi lokale. Pas disa javësh, ozon-oksigjeni nxit dehidratimin e indeve, duke eliminuar ngjeshjen që është krijuar në rrënjët nervore dhe duke siguruar lehtësim dhimbjeje, veçanërisht në rastin e hernies akute.
Diskektomia
Diskektomia përfaqëson një nga opsionet më të vlefshme për trajtimin e hernies lumbare për sa i përket sigurisë dhe efikasitetit. Operacioni konsiston në heqjen e pjesëve pak a shumë të bollshme të diskut ndërvertebral të dëmtuar, pas heqjes së hernisë që ka origjinën prej tij. Diskektomia përgjithësisht indikohet kur pacientët janë refraktarë ndaj trajtimeve konservatore (barna dhe/ose terapi fizike) ose përjetojnë simptoma gjithnjë e më të rënda (dhimbje shpine, humbje të ndjeshmërisë, vështirësi në ecje, etj.). Nga pikëpamja praktike, kirurgu procedon nën anestezi të përgjithshme për të hequr fragmentin e hernisë së diskut përmes përdorimit të teknikave tradicionale ose minimalisht invazive, për t’i mundësuar pacientit një rikuperim të shpejtë funksional. Nëse është e nevojshme të hiqet një pjesë e madhe e bërthamës pulposus, diskektomia shoqërohet me vendosjen e një proteze të aftë për të zëvendësuar disqet e dëmtuara (ose një ndarës të bërë nga kocka sintetike ose autologe) midis dy rruazave të prekura.